وجه التزام قرارداد چیست؟

وقتي دو نفر قراردادي مي بندند ، قرارداد بين آنها لازم الاجرا است ، يعني دو طرف مكلف و موظف به اجراي آن هستند. اگر در هنگام اجراي قرارداد يكي از دو طرف قرارداد به تعهد خود عمل ننمايد، مبلغي را براي جبران انجام ندادن تعهد بايد به طرف ديگر پرداخت كند. در حقوق به اين مبلغ وجه التزام گفته مي شود كه در واقع خسارت دير كرد در اجراي قرارداد است . در معناي لغوي كلمه التزام به معناي پايبندي، ملزم شدن به امري و عهده دار شدن كاري مي باشد و به لحاظ اصطلاحي، نوعي شرط ضمن عقد است كه جهت ضمانت اجرا، در قرارداد ها گنجانده مي شود. بر طبق اين شرط، در صورتي كه يكي از متعاملين از اجراي آنچه قرارداد به عهده‌ وي گذاشته خودداري كند يا به عملي مبادرت ورزد كه مطابق قرارداد ممنوع اعلام شده است، بايد مبلغي را كه در قرارداد معين مي‌شود، به عنوان جريمه به طرف مقابل پرداخت كند. در اصل وجه التزام، مبلغ مشخصي است كه طرفين در زمان عقد قرارداد به عنوان جريمه تاخير در انجام تعهد يا انجام ندادن تعهداتشان درنظر مي گيرند. به عنوان مثال در يك قرارداد مشاركت در ساخت ممكن است شرط شود كه اگر سازنده در موعد مقرر نسبت به تحويل آپارتمان هاي وضوع قرارداد اقدام نكند به ازاي هر روز تاخير در انجام تعهد مبلغي به عنوان خسارت تاخير در انجام تعهد به مالك پرداخت كند. يا در قولنامه خريد و فروش ملك دو طرف توافق كنند اگر در تاريخ مشخصي در دفترخانه حاضر نشوند مبلغي را بابت عدم حضور به طرف ديگر بپردازد و تعهد خود را نيز انجام دهد. بنابراين اگر يكي از طرفين قرارداد اجراي تعهد را با تاخير انجام دهد و يا به صورت كلي از انجام تعهد خودداري كند، طرف ديگر قرارداد مي‎تواند دادخواست مطالبه را به دادگاه بدهد. نحوه تعيين وجه التزام در قرارداد وجه التزام در قولنامه، خسارت عدم انجام تعهد انتقال رسمي ملك يا مورد معامله است كه در قولنامه به يكي از روش‌هاي ذيل مي‌تواند باشد: 1. در قولنامه ذكر مي‌شود در صورتي كه فروشنده يا خريدار از اجراي مفاد تعهد خويش امتناع كند، فلان مبلغ را بايد به طرف مقابل بپردازد. در اين صورت اگر فروشنده به تعهد خود (انتقال مال) عمل نكند، خريدار مي‌تواند با احراز عدم اجراي تعهد، وجه التزام تعيين شده را مطالبه كند. 2. و يا به صورت جامع‌ تر طرفين توافق مي‌كنند كه در تاريخي در دفترخانه حضور يابند و سند رسمي تنظيم كنند و در صورت عدم حضور هر يك در دفترخانه، طرف ديگر مكلف است مبلغي به طرف ديگر بپردازد و تعهد خويش را نيز انجام دهد. در اين حالت با احراز عدم حضور، متعهد بايد وجه التزام را بپردازد و تعهد را نيز انجام دهد. نكات مهم در وجه التزام: 1. كسي كه وجه التزام را مطالبه مي‌كند، بايد خود تعهداتش را به طور كامل انجام داده باشد. مثلاً خريدار بايد در دفترخانه حاضر شود و قيمت معامله را نيز به رؤيت دفتردار برساند وعدم اجراي تعهد طرف ديگر احراز شود. 2. قاضي نمي تواند ميزان وجه التزام مندرج در قرارداد را تغيير دهد . البته اگر شكايت بابت دريافت خسارت باشد ، به علت تفاوت وجه التزام و خسارت تاخير تاديه، قاضي مي تواند در ميزان خسارت دريافتي دخالت كند . تفاوت وجه التزام و خسارت تاخير تاديه در واقع وجه التزام، وجه تضمين‌كننده پايبندي طرفين در معاملات است كه به صورت شرط ضمن عقد در متن قراردادها ذكر مي‌شود. نكته مهم در شناسايي مفهوم وجه التزام، مسئله شرط بودن در متن قرارداد است. وجه التزام نوعي جريمه تاخير تاديه است كه بر اساس شرط ضمن عقد دريافت مي‌شود. بر اين اساس، واضح مي‌گردد كه رابطه منطقي دو مفهوم جريمه تاخير تاديه و وجه التزام عموم و خصوص مطلق است. به اين معنا كه هر وجه التزامي، نوعي جريمه است كه از فرد متخلف دريافت مي‌شود؛ اما هر جريمه‌اي وجه التزام نبوده و ممكن است جريمه در قالب‌هاي حقوقي ديگر دريافت شود. خسارت تاخير تاديه، به لحاظ لغوي، خسارت به معني ضرر كردن، زيان بردن و همچنين زيانكاري است. در اصطلاح فقه و حقوق نيز منظور از خسارت تاخير تاديه، خسارتي است كه بر اثر تأخير در پرداخت و تأديه دين حاصل مي‌شود؛ كه در اينجا كلمه دين عنواني است كه هم در نسيه مي‌تواند مطرح باشد و هم در نقد؛ مي‌تواند هم وجه نقد باشد و هم غيرنقد، هم فعل و هم ترك فعل باشد. نكته مهم در شناسايي مفهوم خسارت تاخير تاديه، مسئله زيان ديدن است. به اين معني كه براي صدق مفهوم خسارت، بايد تجاوز به مال غير (مستقيم يا غيرمستقيم) صورت گرفته باشد. بر اين اساس، معني حقيقي خسارت تأخير، زياني است كه در اثر تأخير به بار آمده و مديون، افزون بر رد اصل پول بايد آن را جبران كند. لذا، به نظر مي‌رسد خسارت تأخير تأديه دائر مدار زيان است و به منظور جبران زيان‌هاي وارده از افراد متخلف دريافت مي‌شود. در واقع وجه التزام خسارت در مقابل عدم انجام تعهد به انتقال سند رسمي ملك يا مال مورد معامله است . يعني وقتي كسي طبق قرارداد تعهد خود را مبني بر انتقال مال انجام ندهد مي توان از او وجه التزام دريافت كرد .